Szlak rowerowy Świętomarz - Iłża (czarny)

Szlak o długoœci prawie 60 kilometrów, bardzo atrakcyjny widokowo i poznawczo, urozmaicony, bogaty w zabytki i inne atrakcje.
Niemal na całej trasie wiedzie drogami asfaltowymi i utwardzonymi o niewielkim natężeniu ruchu.
Rozpoczyna się w Świętomarzy, u stóp Łysogór (najwyższego pasma Gór Świętokrzyskich) i prowadzi, utrzymują w większości kierunek z południa na północ, przez Starachowice, okolice Mirca i Pakosławia, do Iłży (leżącej już na Mazowszu). Na trasie znajdziemy różnorodne krajobrazy, rozległe kompleksy leśne dawnej Puszczy Świętokrzyskiej i Lasów Iłżeckich, zabytki architektury sakralnej (romański kościółek w Tarczku, gotycki kościół w Świętomarzy, piękny drewniany kościół w Radkowicach i renesansowa fara w Iłży), budowle obronne (ruiny zamku i grodzisko w Iłży), zabytki  dawnego przemysłu (zespół wielkopiecowy w Starachowicach, wyrobiska nieczynnych kopalń odkrywkowych w okolicach Tychowa, piec garncarski w Iłży), miejsca walk i męczeństwa (m. in. Pomnik Legionu Puławskiego w Pakosławiu, Cmentarz Mauzoleum w Iłży), osobliwości przyrody (odsłonięcie geologiczne w Starachowicach, torfowisko  Pakosław, parki podworskie w Radkowicach i Pakosławiu) i inne (np. Starachowicka Kolej Wąskotorowa, nowoczesna wystawa paleontologiczna i kolekcja Starów w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, Muzeum Regionalne w Iłży).

1.     Kościół w Świętomarzy pw. Wniebowzięcia NMP -  gotycki, murowany, wybudowany w XIV-XV w., przebudowany w XIX w.
2.     Kościół w Tarczku pw. w. Idziego - datowany na pocz. XIII w., powstał prawdopodobnie na miejscu świątyni fundacji Władysława Hermana z końca XI w. Jednonawowa, zbudowana z ciosów piaskowcowych romańska budowla zachowała się w stanie prawie niezmienionym.
3.     Kościół w Radkowicach pw. Matki Boskiej Częstochowskiej - drewniany, wzniesiony w 1621 r. w Miedzierzy (niedaleko Końskich), przeniesiony do Radkowic w latach 1958-63. W oknach zachowały się oryginalne tzw. gomółki oprawione w ołów okrągłe szybki z malowidłami z XVII w.
4.     Park podworski w Radkowicach-Kolonii z XVIII-XIX w.
5.     Cmentarz żydowski w Starachowicach - kirkut funkcjonował od końca XIX w. do 1946 r., jeden z większych w regionie.
6.     Starachowicka Kolej Wąskotorowa - jest pamiątką po bogatej niegdyś sieci kolei wąskotorowych w okolicach Starachowic. Obecnie w sezonie letnim wykonuje kursy turystyczne na dwóch odcinkach: Starachowice - Lipie oraz Iłża - Marcule. SKW dysponuje również Minimuzeum i lokomotywownią z taborem.
7.     Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach - na terenie i w budynkach dawnych hut (obiekty z 1841 r. oraz zachowany kompletny ciąg technologiczny z 1899 r., jedyny w Europie) prezentowane są m. in. zbiory związane z górnictwem i hutnictwem, nowoczesna multimedialna wystawa paleontologiczna oraz kolekcja samochodów ciężarowych Star (np. Star 20, replika Stara papamobile wraz z zachowanymi częściami oryginału, Star 266R – uczestnik Rajdu Paryż-Dakar 1988) i taboru przemysłowej kolei wąskotorowej.
8.     Odsłonięcie geologiczne w Starachowicach - pomnik przyrody, ściana skalna zbudowana z piaskowców dolnojurajskich o długości 400 m. i wysokości 4-8 m.
9.     Kopalnie rud żelaza w okolicach Tychowa - kopalnie pasa tychowskiego eksploatowane były, głównie odkrywkowo, w XIX i 1. poł. XX w. Pozostały po nich zarośnięte wyrobiska oraz nazwy: Mikołaj, Irena, Kanał, Czerwona.
10.     Dwór w Mircu - właściwie modrzewiowa willa wzniesiona w 2. poł. XIX w. w miejscu starszego dworku, należącego do Jadwigi i Józefa Prendowskich, bohaterów powstania styczniowego. Przy niej spichlerz z 1. poł. XIX w. oraz pozostałości starego parku z pomnikowymi drzewami. W pobliżu kościół pw. św. Leonarda z połowy XIX w.
11.     Pomnik Legionu Puławskiego w Pakosławiu -  poświęcony pamięci poległych żołnierzy Legionu Puławskiego walczących po stronie rosyjskiej z wojskami niemieckimi w maju i czerwcu 1915 r. pod Pakosławiem. Ślady po pociskach na pomniku są pamiątką po II wojnie światowej.
12.     Zabytkowy park w Pakosławiu - park podworski z wiekowymi drzewami (pomniki przyrody). W pobliżu (kilkaset metrów na zachód) obszar Natura 2000 Pakosław ponad 500 ha torfowisk o ogromnych walorach przyrodniczych.
13.     Cmentarze na wzgórzu św. Leonarda w Iłży - stary cmentarz z nagrobkami od 1. poł. XIXw. oraz Cmentarz Mauzoleum poległych na Ziemi Iłżeckiej.
14.     Iłża -  miasteczko o długiej i bogatej historii położone w malowniczej dolinie rzeki Iłżanki, od XII wieku do 1789 r. własność biskupów krakowskich, prawa miejskie prawdopodobnie od 1239 r. Liczne zabytki: m. in. pozostałości murów miejskich, renesansowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP z 1603 r., gotycki kościółek św. Ducha z 1448 r. i budynek poszpitalny z XVIII w. (obecnie Muzeum Regionalne), unikatowej konstrukcji piec garncarski z ok. 1840 r. (przy ul. Wójtowskiej), kirkut cmentarz żydowski z XIX w. o powierzchni prawie 1,5 ha i inne.
15.     Ruiny zamku biskupów krakowskich w Iłży - wzniesiony na początku XIV w. jako gotycka warownia, został przebudowany w wiekach XVI i XVII w renesansową rezydencję z bastejowymi fortyfikacjami. Zniszczony w czasie Potopu Szwedzkiego, odbudowany, spłonął na pocz. XIX w. i odtąd w ruinie.
16.     Kopiec Tatarski -– grodzisko z XII w. w miejscu pierwotnej lokalizacji Iłży.

Tekst i mapa pochodzi ze strony: https://www.powiat.starachowice.pl/?pid=57