Stanowiska archeologiczne na terenie Gminy Brody
Mapa zabytków i stanowisk archeologicznych w gminie Brody. Numerami oznaczono poszczególne obiekty i tereny.
1 – Stanowisko nr 1 na obszarze AZP 81-67 - mielerze
Stanowisko obejmuje zbiór 11 mielerzy, czyli pozostałości po stosach, w których spalano drewno w celu wytworzenia węgla drzewnego. Obiekty te posiadają owalną konstrukcję o średnicach około 10-15 m, z dookolnymi zagłębieniami ok. 50 cm oraz wyniesieniem w centralnej części. Mielerze występują na terenach leśnych w formie większego skupiska w różnych odległościach. Czas powstania prawdopodobnie XIX - XX w.
2 - Stanowisko nr 2 na obszarze AZP 81-67 - kopalnia - miejsce eksploatacji surowców naturalnych
Kopalnia powstała ok. XIX - XX w. Stanowisko obejmuje zespół zagłębień rozciągający się na linii o długości ok. 500 m i szerokości ok. 60 m. Zagłębienia mają średnice od kilkudziesięciu do kilku metrów. Wyrobiska są usytuowane w różnych odległościach od siebie. Całkowita powierzchnia stanowiska archeologicznego ma około 2 ha.
3 – Stanowisko nr 3 na obszarze AZP 81-68 - ślad osadnictwa
Na stanowisku tym odnaleziono fragmenty ceramiki, które mogą pochodzić z okresu średniowiecza lub nowożytność.
4 – Stanowisko nr 4 na obszarze AZP 81-68 - ślad osadnictwa
Na tym stanowisku również znaleziono fragmenty ceramiki, których czas powstania okreslono na okres średniowiecza lub nowożytność.
5 – Stanowisko nr 5 na obszarze AZP 81-68 - zespół mielerzy
Zespół 54 mielerzy powstałych prawdopodobnie w XIX wieku.
6 – Stanowisko nr 6 na obszarze AZP 81-68 - okopy wojenne
Okopy powstały podczas I lub II wojny światowej. Rozciągają się na długości około kilometra. Głębokość sięga 100 cm i usytuowane są na skraju wzniesienia.
7 – Stanowisko nr 7 na obszarze AZP 81-68 - droga śródleśna
Droga śródleśna o długości około 400 metrów pochodząca z XIX luz XX wieku. Stanowi liniowe wypiętrzenie terenu o szerokości 5 metrów z obustronnymi, równoległymi zagłębieniami. Droga znajduje się w okolicy nasypu kolei wąskotorowej.
8 – Stanowisko nr 8 na obszarze AZP 81-68 - kopalnia / wylot sztolni
Zespół zagłębień na zboczu wzniesienia z odsłoniętym fragmentami wlotem do sztolni. Obiekt pochodzi prawdopodobnie z XIX lub XX wieku. Skupisko zagłębień rozciąga się na długości 300 m i szerokości około 30 m. Przy wylocie widoczny jest fragment murowanego nadproża, a na obszarze stanowiska dość czytelne są zagłębienia terenu, które mogą być pozostałościami wyrobisk lub lejów zapadliskowych. Dokładna powierzchnia podziemnych elementów pozostaje nieznana, natomiast na terenie stanowisko stanowi obszar około 1,73 ha.
9 – Stanowisko nr 9 na obszarze AZP 81-68 - znalezisko luźne
Przypadkowe odkrycie dokonane w 2020 roku w trakcie prowadzonych poszukiwań zabytków. Odkryto monetę cesarstwa rzymskiego.
10 – Stanowisko nr 3 na obszarze AZP 81-69 - zespół mielerzy
Zespół 29 mielerzy z XIX wieku.
11 – Stanowisko nr 5 na obszarze AZP 81-69 - ślad osadniczy
W tym miejscu odnaleziono przekłuwacz wykonany na naturalnym odłupku (okruch termiczny). Obiekt pochodzi z okresu epoka kamienia - paleolit górny / schyłkowy.
12 – Stanowisko nr 6 na obszarze AZP 81-69 - karczma "Murowanka"
Obszar stanowiska obejmuje pozostałości zabudowy oraz sąsiadującej studni. Podczas wykopalisk odkryto liczne fragmenty ceramiczne, gruz, fragmenty cegieł oraz fragment szklanego przedmiotu. Lokalna nazwa to karczma "Murowanka". Mieściła się ona w centrum Lasów Iłżeckich, przy skrzyżowaniu prastarych traktatów. Do dnia dzisiejszego w tym miejscu skupia się aż siedem dróg leśnych. Według opowieści najstarszych mieszkańców gminy, z karczmą wiąże się ciekawa historia. Jej właściciel - żyd o którym nie wiemy zbyt wiele - był aż tak zachłanny na pieniądze, że mordował bogatych kupców zatrzymujących się u niego na odpoczynek. Ciała chował potajemnie w lesie, a pieniądze i kosztowności zagarniał. Uprawiał ten niecny proceder aż do czasu, kiedy wyrzuty sumienia zaczęły mu tak doskwierać, że postradał zmysły. Mieszkańcy okolicznych wsi do dziś unikają Murowanki po zmroku. W tym miejscu konie dziwnie się zachowują, a niektórzy widzieli nawet zjawy.
13 – Stanowisko nr 7 na obszarze AZP 81-69 - domniemane cmentarzysko
Na tym obszarze znaleziono dwa żelazne groty oszczepów pochodzące z II wieku p.n.e. Należy przypuszczać, że pochodzą one ze zniszczonego grobu. Oba groty zostały znalezione w bliżej nieznanych okolicznościach przed 2019 rokiem w lesie kilkaset metrów od zabudowań leśniczówki Lubienia i zostały odkupione od znalazcy.
14 – Stanowisko nr 8 na obszarze AZP 81-69 - domniemane cmentarzysko
Przypadkowe odkrycie z 2019 roku w trakcie prowadzonych poszukiwań zabytków. Odkryto fragment fibuli oraz grotu żelaznego z okresu wpływów rzymskich, mogącej być swiadectwem obecności obiektów grobowych z tego okresu.
15 – Stanowisko nr 4 na obszarze AZP 81-70 - okop
Okop wojenny pochodzący z I lub II wojny światowej.
16 – Stanowisko nr 11 na obszarze AZP 82-67 - ślad osadnictwa
Odnaleziono rdzeń wiórowy ze zmienną orientacją z krzemienia czekoladowego z okresu paleolitu schyłkowego.
17 – Stanowisko nr 12 na obszarze AZP 82-67 - ślad osadnictwa
Stanowisko znane jest z badań K. Bielenina. W trakcie studenckiego obozu archeologicznego w Stykowie w 1986 roku uzyskano informację o odkryciu fragmentów naczyń glinianych na działce. Odkrycia dokonano w 1970 mroku przy kopaniu fundamentów pod dom. Znaleziono wówczas fragmenty ceramiki o gładkiej szarej powierzchni i grubości ok. 5 mm. Nie określono jednak czasu powstania.
18 – Stanowisko nr 13 na obszarze AZP 82-67 - ślad osadnictwa
To stanowisko również znane jest z badań ankietowych K. Bielenina. W trakcie wspomnianego obozu studenckiego uzyskano informację, że przy prowadzeniu prac niwelacyjnych w 1915 roku na działce odnaleziono naczynia gliniane. Znaleziono wówczas fragmenty ceramiki i całe naczynia. Brak jest jednak danych na temat wyglądu oraz czasu powstania obiektów.
19 – Stanowisko nr 22 na obszarze AZP 82-67 - kopalnia / miejsce eksploatacji surowców naturalnych
Kopalnia pochodzi prawdopodobnie z XIX - XX w. Są to dwa zespoły występujących obok siebie skupisk zagłębień. Pierwszy zespół charakteryzuje się zróżnicowanymi pod wzgledem wielkości dobrze czytelnymi kilkunastoma zagłębieniami, z pozostałościami form pogórniczych, takich jak leje poszybowe z dookolnymi nasypami o łącznej średnicy około 25 metrówi głębokości ponad 2 metrów. Skupisko rozciąga się na długości około 300 m, natomiast drugi zespół obiektów rozpościera się na długości około 400 m. Powierzchnia stanowiska to koło 2,7 ha.
20 – Stanowisko nr 1 na obszarze AZP 82-68 - zespół kilkunastu kopalń - miejsce eksploatacji surowców naturalnych
Największe stanowisko archeologiczne pod względem powierzchni na terenie Gminy Brody. Szacowana jest ona na około 65 hektarów. Długość największego skupiska to 2,5 km, natomiast szerokość sięga 400 m. Stanowisko jest skupiskiem charakteryzującym się pozostałościami typowych form pogórniczych, tj lejów szybowych z pozostałosciami nasypów o łącznych wymiarach ok. 30 m średnicy i głębokości ponad 2 m. Szacunkowa ilość wszystkich zagłębień i lejów to około 1000 obiektów.
21 – Stanowisko nr 2 na obszarze AZP 82-68 - miejsce eksploatacji surowców naturalnych - kopalnia
Obiekt pochodzi prawdopodobnie z XIX - XX w. Jest to skupisko kilkunastu zagłębień z dookolnymi nasypami o łącznej średnicy ok. 10 m i głębokości ok. 1 m.
22 – Stanowisko nr 3 na obszarze AZP 82-68 - miejsce eksploatacji surowców naturalnych - kopalnie
Są to dwa skupiska zagłębień oddalone od siebie o około 30 metrów prawdopodobnie z XIX - XX w. Pierwsze z nich ma bardziej rozproszony układ kilkunastu obiektów z silnie zniwelowanymi nasypami o przykładowej średnicy całkowitej ponad 4 m i zagłębień o zbliżonych do ww. wymiarach, jednak w bardziej zagęszczonym układzie.
23 – Stanowisko nr 4 na obszarze AZP 82-68 - kopalnia
Obiekt powstał prawdopodobnie w XIX - XX w. Stanowisko składa się z dwóch skupisk zagłębień, które rozciągają się równolegle w odległości kilku metrów od siebie na długości ponad 700 m. Skupiska charakteryzują silnie zniwelowane zagłębienia o głębokości kilkunatsu centymetrów oraz leje poszybowe o głębokości ok. 2 m.
24 – Stanowisko nr 6 na obszarze AZP 82-68 - zespół mielerzy
Zespół 12 mielerzy pochodząca prawdopodobnie z XIX wieku.
25 – Stanowisko nr 5 na obszarze AZP 82-69 - miejsce eksploatacji surowców naturalnych
Jest to skupisko kilkunastu owalnych zagłębień o średnicy wraz z nasypami dochodzącej do kilkunatu metrów i głębokości około jednego metra. Obiekty rozciągają się na długości około 150 m, nadając terenowi cechę rzeźby nakopalnianej. Niestety nie określono czasu ich powstania.
26 – Stanowisko nr 6 na obszarze AZP 82-69 - ślad osadniczy
Na obszarze stanowiska odnaleziono dwa rdzenie lewaluaskie, jeden z nich został wtórnie przerobiony na zgrzebło z epoki kamienia. Ponadto znaleziono żużel (czas powstania nieznany) oraz fragment naczynia ceramicznego z czasów nowożytnych.
27 – Stanowisko nr 7 na obszarze AZP 82-69 - ślad osadniczy
W tym miejscu znaleziono 2 fragmenty naczyń ceramicznych z czasów nowożytnych.
28 – Stanowisko nr 8 na obszarze AZP 82-69 - zespół mielerzy
Zespół 23 mielerzy z XIX wieku.
29 – Stanowisko nr 1 na obszarze AZP 82-70 - okop
Okop pochodzący z czasów I lub II wojny światowej.
30 – Stanowisko nr 77 na obszarze AZP 83-67 - ślad osadniczy
Na terenie tego stanowiska znaleziono fragmenty naczyń glinianych z czasów neolitycznych. Możliwe, że znajdowało się tutaj cmentarzysko, ponieważ odnaleziono również przepaloną kość, prawdopodobnie ludzką. Została ona przebadana przez antropologów, jednak w trakcie analizy uległa całkowitemu zniszczeniu.
31 – Stanowisko nr 1 na obszarze AZP 83-68 - ślad osadnictwa
Odnaleziono tu 2 fragmenty naczyń glinianych z XVI - XVII w.
32 – Stanowisko nr 2 na obszarze AZP 83-68 - ślad osadniczy
Na terenie stanowiska znaleziono 3 fragmenty naczyń glinianych z okresu XVI - XVIII w.
33 – Stanowisko nr 3 na obszarze AZP 83-68 - stanowisko produkcji dymarskiej
W tym miescu odnaleziono pozostałości stanowiska produkcji dymarskiej (kultura przeworska) z okresu wpływów rzymskich w postaci żużla żelaznego, fragment brzegu naczynia glinianego z okresu IX - XI wieku oraz dwa fragmenty dna naczynia glinianego z XVI - SVIII w.
34 – Stanowisko nr 4 na obszarze AZP 83-68 - ślad osadnictwa
Znaleziono tu 3 fragmenty naczyń glinianych, w tym jeden fragment pokrywki i fragment ucha.
35 – Stanowisko nr 5 na obszarze AZP 83-68 - ślad osadnictwa
Na tym obszarze znaleziono fragment brzegu z nasadą ucha z okresu późnego średniowiecza oraz fragment naczynia glinianego z XVI - XVIII w.
36 – Stanowisko nr 6 na obszarze AZP 83-68 - osada
Znaleziska stanowią pozostałości osady neolitycznej (kultura pucharów lejkowatych). Odnaleziono w tym miejscu 4 wyroby krzemienne: obłęcznik, wiór z wnękami, wiór i odłupek z krzemienia czekoladowego, 8 fragmentów naczyń glinianych oraz 3 fragmenty naczyń glinianych z XVI - XVIII w.
37 – Stanowisko nr 7 na obszarze AZP 83-68 - ślad produkcji dymarskiej
Na tym terenie znaleziono żużel żelazny z okresu wpływów rzymskich (kultura przeworska).
38 – Stanowisko nr 8 na obszarze AZP 83-68 - stanowisko dymarskie wielopiecowiskowe
Znaleziono tutaj żużel żelazny z okresu wpływów rzymskich, stanowiący ślad kultury przeworskiej. Stanowisko to znane jest z badań ankietowych K. Bielenina - Styków 1986. Z ankiety wynika, że w obrębie zabudowań gospodarczych znajdował się dobrze zachowany kloc żużla pochodzący najprawdopodobniej z omawianego stanowiska. Poza żużlem na stanowisku miała występować ponadto bliżej nieokreślona ceramika. W trakcie badań AZP potwierdzono obecność żużla na stanowisku, przy czym występował on w rozproszeniu nie tworząc wyraźnych skupisk.
39 – Stanowisko nr 9 na obszarze AZP 83-68 - stanowisko dymarskie wielopiecowiskowe
To stanowisko również znane jest z badań ankietowych K. Bielenina - Styków 1986. Badania AZP zakończyły się wynikiem negatywnym. Odnaleziono tu żużel żelazny, który ma stanowić pozostałości po stanowisku dymarskim wielopiecowiskowym (kultura przeworska). Stanowisko znajduje się nad początkową partią obniżenia przechodzącego w dolinę niewielkiego cieku.
40 – Stanowisko nr 10 na obszarze AZP 83-68 - osada
Pozostałości osady z okresu późnego średniowiecza (XIII - XV w.). Znaleziono tu 6 fragmentów naczyń glinianych z tego okresu oraz wiórowiec z krzemienia przepalonego z czasow neolitycznych.
41 – Stanowisko nr 135 na obszarze AZP 83-68 - pole górnicze - kopalnie rudy żelaza
Obszar tego stanowiska stanowią pozostałości pola górnicznego. W Lesie Kryneckim położonym na północ od gębic znajduje się duży kompleks warpi górniczych związanych z eksploatacją rud żelaza. Na powierzchni kilkunastu hektarów zaobserwowano kilkaset różnej wielkości dołów rudnych o głębokości od 2 do 4 metrów. Część z nich o średnicy nieprzekraczającej 1-1,5 m. Należy traktować je jako ślady robót poszukiwawczych. Analizując mapę tych terenów, można przyjąć, że przedmiotem eksploatacji były tutaj prawdopodobnie syderyty i limonity występujące w warstwach triasu dolnego i górnego. Według relacji mieszkańców Gębic, złoże eksploatowane było jeszcze bezpośrednio przed I wojną światową. Jedna z mieszkanek przekazała informację zaczerpniętą z ustnych relacji jej ojca, o powszechnej w tym rejonie praktyce prażenia rudy w pobliżu miejsca jej wydobycia na tzw. sążniach.
42 – Stanowisko nr 138 na obszarze AZP 83-68 - znaleziska luźne
Jedno z najnowszych stanowisk na terenie Gminy Brody. Znaleziono tu luźne znaleziska, które są pozostałościami kultury przeworskiej. Obiekty pochodzą z okresu wpływów rzymskich.
